Antyoksydanty są substancjami chroniącymi przed wolnymi rodnikami i warto o nich wiedzieć. Poniżej dowiesz się więcej o tych substancjach, znanych również jako wymiatacze wolnych rodników, oraz o ich występowaniu w żywności.
W organizmie człowieka nieustannie zachodzą procesy oksydacyjne. Agresywne cząsteczki tlenu (wolne rodniki) są w ciągłym ruchu i mogą mieć szkodliwy wpływ na komórki. Chcą łączyć się z innymi cząsteczkami i uszkadzać na przykład kwasy tłuszczowe, od których odbierają elektrony. Tłuszcz utlenia się w tym procesie, podobnie jak olej spożywczy, który jełczeje.
Stres oksydacyjny spowodowany zwiększoną ilością wolnych rodników występuje w organizmie z powodu różnych czynników środowiskowych, takich jak promieniowanie UV, zanieczyszczenie ozonem, nikotyna, leki lub toksyny środowiskowe, ale może być również spowodowany stylem życia.
Z tego powodu organizm ludzki rozwinął endogenny system ochrony antyoksydacyjnej. Z jednej strony sami produkujemy przeciwutleniacze; z drugiej strony składniki roślinne są również zaangażowane w te funkcje jako część ludzkiej diety. Te przeciwutleniacze przyczyniają się do zapobiegania i leczenia stresu oksydacyjnego w różnych docelowych narządach i tkankach. Wychwytują one agresywne cząsteczki tlenu (wolne rodniki), wiążąc je ze sobą. Związane cząsteczki tlenu nie mogą już działać utleniająco. Dlatego przeciwutleniacze są znane jako wymiatacze rodników.
Dzięki zróżnicowanej diecie charakteryzującej się świeżymi produktami spożywczymi, spożywamy wiele przeciwutleniaczy. Należą do nich
jako przeciwutleniacze.
Istnieje wiele innych przeciwutleniaczy, takich jak niektóre białka i enzymy, z których część jest również wytwarzana przez sam organizm z innych substancji. To samo dotyczy koenzymu Q10. W tym kontekście warto również zauważyć, że niektóre przeciwutleniacze są przekazywane niemowlętom wraz z mlekiem matki.
Przeciwutleniacze znajdują się w owocach, warzywach, wysokiej jakości olejach roślinnych, ale także w zielonej herbacie, kawie, soi, kakao, różnych przyprawach i czerwonym winie.
Szczególnie interesujące w tym kontekście są wspomniane powyżej wtórne substancje roślinne. Chociaż wtórnesubstancje roślinne nie są niezbędne do przetrwania rośliny, pełnią one jednak ważne funkcje. Rośliny wykorzystują te substancje do ochrony przed różnymi zewnętrznymi wpływami środowiska, takimi jak promieniowanie UV, drapieżniki i inne szkodliwe czynniki. Ich wpływ na organizm ludzki nie został jeszcze wystarczająco zbadany. Istnieje jednak coraz więcej dowodów na to, że ludzie często odnoszą znaczne korzyści ze spożycia fitochemikaliów. W szczególności dotyczy to działania przeciwutleniającego wielu z tych wtórnych substancji roślinnych. Obecnie wiadomo również, że różne przeciwutleniacze mogą często wzajemnie wspierać swoje działanie. Może to skutkować możliwym efektem synergicznym, chociaż nie zostało to jeszcze ostatecznie zbadane naukowo.
|
Antyoksydanty |
Zawiera |
|
Witamina C |
Porzeczki, truskawki, papryka, jarmuż, brukselka, cytryny |
|
Witamina E |
Olej z kiełków pszenicy, olej rzepakowy, orzeszki ziemne, orzechy laskowe, migdały, nasiona słonecznika |
|
Selen |
Grzyby, orzechy kokosowe, orzechy brazylijskie, tuńczyk, krewetki |
| Cynk | Ostrygi, ser, soczewica, wołowina, płatki owsiane |
|
Karotenoidy |
Marchew, słodkie ziemniaki, pomidory, morele, koper włoski, pietruszka |
|
Polifenole |
Kakao w proszku, gorzka czekolada, goździki, anyż, jagody, wiśnie |
|
Kwercetyna |
Kapary, czerwona cebula, jarmuż, czerwone porzeczki, ciemne winogrona |
Antyoksydanty to naturalne substancje ochronne, które chronią nasz organizm przed stresem oksydacyjnym i mogą neutralizować wolne rodniki. Pomagają utrzymać równowagę w organizmie i wspierają komórki w ich regeneracji. Ale jak dokładnie działają te substancje ochronne i jaką rolę odgrywają w naszym zdrowiu?
Wolne rodniki same w sobie nie są szkodliwe dla ludzkiego organizmu. Wręcz przeciwnie, w niewielkich ilościach pełnią funkcje sygnalizacyjne podobne do substancji przekaźnikowych w naszym organizmie. Jednak nadmiar tych wolnych rodników prowadzi do stresu oksydacyjnego. Zgodnie z aktualnymi odkryciami naukowymi,procesy starzenia i choroby są często związane ze stresem oksydacyjnym.
Przeciwutleniacze reagują zatem z wolnymi rodnikami, zanim zdążą one zniszczyć lub zmienić ważne struktury w organizmie. Organizm ludzki wytwarza własne przeciwutleniacze od wewnątrz. System obronny organizmu skupia się na zwalczaniu wolnych rodników.
Ponieważ w pewnym stopniu przedostają się one do organizmu, gotowość ludzkiego układu odpornościowego do obrony jest aktywowana raz za razem, podobnie jak w przypadku szczepionki.
Przeciwutleniacze odgrywają kluczową rolę w zdrowiu oczu, ponieważ chronią wrażliwe komórki siatkówki przed stresem oksydacyjnym. Nasze oczy są codziennie narażone na intensywne promieniowanie świetlne i wpływy środowiskowe, które mogą sprzyjać powstawaniu wolnych rodników, a tym samym zwiększać ryzyko chorób oczu. Przeciwutleniacze przeciwdziałają tym szkodliwym procesom. Luteina i zeaksantyna, które znajdują się w zielonych warzywach liściastych, są szczególnie skuteczne, ponieważ gromadzą się szczególnie w plamce żółtej, centralnym obszarze siatkówki, gdzie działają jak „wewnętrzny filtr przeciwsłoneczny”. Odpowiednia podaż tych przeciwutleniaczy może zatem chronić oczy przed uszkodzeniem lub chorobą siatkówki.
Wolne rodniki atakują komórki ścian naczyń krwionośnych i sprzyjają tworzeniu się złogów (blaszek miażdżycowych) w tętnicach - czynnika ryzyka miażdżycy i wysokiego ciśnienia krwi. Przeciwutleniacze mogą spowolnić ten proces, neutralizując wolne rodniki i hamując procesy zapalne w ścianach naczyń krwionośnych. Badania sugerują, że dieta antyoksydacyjna wspomaga elastyczność naczyń krwionośnych, poprawia krążenie krwi, a tym samym może zmniejszyć ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.
Przeciwutleniacze odgrywają ważną rolę w cukrzycy, ponieważ stres oksydacyjny i procesy zapalne występują częściej w tej chorobie. Wysoki poziom cukru we krwi prowadzi do zwiększonego powstawania wolnych rodników, które mogą uszkadzać komórki i promować stan zapalny. To oksydacyjne uszkodzenie szczególnie wpływa na naczynia krwionośne i nerwy, co zwiększa ryzyko typowych chorób wtórnych, takich jak neuropatie, choroby sercowo-naczyniowe i uszkodzenia oczu (retinopatia cukrzycowa).
Przeciwutleniacze, takie jak witamina C, witamina E i pierwiastek śladowy selen, mogą pomóc zmniejszyć szkody powodowane przez wolne rodniki i wzmocnić obronę antyoksydacyjną organizmu. Odpowiednie spożycie przeciwutleniaczy wspiera zatem zdrowie komórek i może pomóc w zmniejszeniu stanu zapalnego, co może mieć pozytywny wpływ na kontrolę skutków cukrzycy.
Przeciwutleniacze odgrywają kluczową rolę w procesie starzenia się, ponieważ pomagają organizmowi neutralizować szkodliwe wolne rodniki, które odgrywają kluczową rolę w starzeniu się komórek. Wraz z wiekiem produkcja przeciwutleniaczy w organizmie spada, przez co komórki stają się bardziej podatne na uszkodzenia oksydacyjne. Uszkodzenia te wpływają nie tylko na skórę, na której pojawiają się zmarszczki i która traci elastyczność, ale także na narządy wewnętrzne i tkanki, co zwiększa ryzyko chorób związanych z wiekiem, takich jak problemy sercowo-naczyniowe i choroby neurodegeneracyjne.
Pozytywny wpływ na ten proces może mieć dieta antyoksydacyjna i ukierunkowane suplementy diety: mogą one pomóc w utrzymaniu zdrowia komórek, a tym samym spowolnić proces starzenia.
Obecne badania wskazują, że organizm tworzy pewną równowagę pod względem antyoksydantów i wolnych rodników, aż do poziomu pojedynczej komórki. Równowaga ta jest ważna dla zdrowia jednostki i integralności komórek.
To dlatego równanie „więcej przeciwutleniaczy = lepsze zdrowie i dłuższa młodość” nie po prostu działa. Zawsze zależy to od konkretnej osoby i jej kondycji fizycznej.
Istnieją różne sposoby pomiaru aktywności antyoksydacyjnej różnych substancji. Wiele pomiarów przeprowadza się w płynach ustrojowych. Substrat jest narażony na atak wolnych rodników. Równomiernie dostarczany przeciwutleniacz, taki jak witamina C, rozwija aktywność przeciwutleniającą. Następnie mierzony jest czas potrzebny do utlenienia substratu. Im dłuższy jest ten czas, tym większa jest zdolność antyoksydacyjna danego przeciwutleniacza. Czasami w tym kontekście znajdziesz nazwy testów, takie jak ORAC, TRAP lub TEAC. Celem jest zmierzenie zdolności antyoksydacyjnej.
Bez dalszej penetracji organizmu, status quo przeciwutleniaczy można zmierzyć za pomocą pewnych metod pomiaru światła przez skórę, zwykle przy użyciu lasera.
Nie ma „najlepszego” antyoksydantu, ponieważ różne antyoksydanty pełnią określone funkcje ochronne w organizmie i często są najskuteczniejsze w połączeniu. Jednakwitamina C i witamina E są często opisywane jako silne przeciwutleniacze o wysokim poziomie skuteczności w ochronie przed uszkodzeniami oksydacyjnymi. Wtórne substancje roślinne, takie jak polifenole (np. w jagodach) i karotenoidy (np. w marchwi) są również niezwykle skuteczne. Dlatego zróżnicowana dieta bogata w różne przeciwutleniacze jest najbardziej korzystna dla zdrowia.
Przeciwutleniacze znajdują się w owocach (np. winogrona, jagody, czarny bez, jabłka), warzywach (np. papryka, jarmuż, grzyby, marchew, słodkie ziemniaki), wysokiej jakości olejach roślinnych, ale także w zielonej herbacie, kawie, soi, kakao, różnych przyprawach i czerwonym winie.
Przeciwutleniacze są dla nas ważne, ponieważ chronią nasz organizm przed stresem oksydacyjnym wywoływanym przez wolne rodniki. Wolne rodniki to niestabilne cząsteczki, które mogą atakować i uszkadzać komórki, prowadząc do stanów zapalnych, przedwczesnego starzenia się komórek i zwiększonego ryzyka chorób przewlekłych, takich jak choroby układu krążenia i zaburzenia neurodegeneracyjne.
Antyoksydanty neutralizują te wolne rodniki, dostarczając im elektronów, a tym samym ograniczając ich szkodliwe działanie. W ten sposób przeciwutleniacze wspierają zdrowie komórek, wzmacniają układ odpornościowy i przyczyniają się do ogólnego zdrowia i witalności. Odpowiednia podaż przeciwutleniaczy może zatem pomóc zmniejszyć ryzyko wielu problemów zdrowotnych i spowolnić proces starzenia.
Więcej informacji:
Caruso, F. et al. 2004. Structural basis for antioxidant activity of transresveratrol: ab initio calculations and crystal and molecular structure. J Agric Food Chem. 52(24):7279-85.
Dueñas M et al., Studies on Modulation of Gut Microbiota by Wine Poly phenols: From Isolated Cultures to Omic Approaches, Antioxidants (Basel), Jan. 2015; Bd. 4, Nr. 1:1–21.
Friedrichsen, H.P. 2006. Antioxidative Therapie. Zs F Orthomol Med. 29-30.
Holecek, V. et al. 2004. The significance of free radicals and antioxidants due to the load induced by sport activity. Cesk Fysiol. 53(2):76-9.
Mokni, M. et al. 2007. Effect of resveratrol on antioxidant enzyme activites in the brain of healthy rat. Neurochem Res. 32(6):981-987.
Prior, R. L., Wu, X., Schaich, K. 2005. Standardized methods for the determination of antioxidant capacity and phenolics in foods and dietary supplements. J Agric Food Chem. 53(10):4290-302.
Privat, C. et al. 2002. Antioxidant properties of trans-epsilon-viniferin as compared to stilbene derivates in aqueous and nonaqueous media. J Agric Food Chem. 50(5):1213-1217.
Rekha, C. et al. 2012. Ascorbic Acid, Total Phenol Content and Antioxidant Activity of Fresh Juices of Four Ripe and Unripe Citrus Fruits. Chem Sci Trans. 1(2):303–10.
Zandi, P. P. et al. 2004. Reduced risk of Alzheimer disease in users of antioxidant vitamin supplements: the Cache County Study. Arch Neurol. 61(1):82-8.
