Kichanie, katar, swędzenie. Kiedy organizm reaguje na nieszkodliwe komary jak na bombę, mamy do czynienia z alergią – wraz z towarzyszącymi jej fizycznymi skutkami ubocznymi. Ale czym właściwie jest alergia? I jakie są jej przyczyny?
Nasz układ odpornościowy ma wobec nas dobre intencje. Czasami zbyt dobre. Podczas gdy chroni nas przed patogenami i substancjami obcymi, rozpoznając je i neutralizując, układ odpornościowy alergików przekracza granice.
Obecnie znanych jest około 20 000 alergenów (czynników wywołujących alergie) – wszystkie są substancjami, które w rzeczywistości są nieszkodliwe, ale u alergików mogą wywołać chorobliwą reakcję. Kiedy alergen napotyka alergika, a jego układ odpornościowy rozpoznaje „wroga”, rozpoczyna immunologiczną krucjatę, aby go wyeliminować. Niestety, w wyniku reakcji zapalnych mogą wystąpić fizyczne „szkody uboczne”. W przeciwieństwie do patogenów wywołujących infekcje, osoby uczulone nigdy nie uodparniają się na substancje drażniące.
Alergie są na całym świecie coraz powszechniejsze. W ostatnich dziesięcioleciach choroby alergiczne znacznie wzrosły, zwłaszcza w dużych miastach krajów uprzemysłowionych. Oprócz zmiany sposobu odżywiania i stylu życia, na początku XXI wieku naukowcy przedstawili kolejną możliwą hipotezę, tzw. hipotezę higieniczną: alergie są „wynikiem” niedostatecznej aktywności układu odpornościowego.
Hipoteza ta opiera się na fakcie, że choroby alergiczne i atopowe znacznie wzrosły wśród mieszkańców miast w krajach uprzemysłowionych, podczas gdy dzieci mieszkające na wsi znacznie rzadziej cierpią na astmę, kat sezonowy lub inne alergie. Wydaje się zatem, że kontakt organizmu dziecka z zarazkami i brudem jest ważny dla dojrzewania układu odpornościowego i ma istotne działanie ochronne.
Ponadto istnieją również teorie, które winą obarczają radykalną zmianę nawyków żywieniowych. W wielu kuchniach pojawiła się przemysłowa żywność gotowa, której konserwanty niszczą mikroorganizmy w produktach spożywczych. To z kolei powoduje, że człowiek ma mniej kontaktu z zarazkami, a jego układ odpornościowy staje się bardziej podatny na alergie.
Jednak nie tylko środowisko mikrobiologiczne wpływa na ryzyko wystąpienia alergii. W pewnym stopniu skłonność do alergii jest nam dana od urodzenia. Ryzyko alergii wzrasta do około 30%, jeśli jedno z rodziców jest alergikiem. Jeśli oboje rodzice są alergikami, ryzyko wzrasta nawet do ponad 60%.
Odżywianie
Jelita pełnią ważną funkcję bariery dla alergenów. Ponadto zawierają około 70% komórek odpornościowych. Zaburzenia jelitowe oraz niektóre składniki pożywienia – alkohol, alergeny krzyżowe związane z pyłkami – mogą nasilać alergie.
Hipoteza higieniczna
„Nadmierna higiena osłabia układ odpornościowy, przez co organizm reaguje nadmiernie na obecność alergenów”.
Predyspozycje genetyczne
Nasze geny decydują o tym, jak dobrze substancje obce przenikają przez bariery ochronne naszego organizmu – skórę, jelita – oraz o tym, jak nasz układ odpornościowy reaguje na bodźce środowiskowe.
Zanieczyszczenia powietrza
Zanieczyszczenia powietrza mogą podrażniać błony śluzowe i prowadzić do stanów zapalnych, co ułatwia alergenom przenikanie do organizmu.
Dym tytoniowy
Wykazano związek między paleniem (biernym) a prawdopodobieństwem zachorowania na astmę lub jej nasilenia.
Zmiany klimatyczne
Wzrost średnich temperatur nie tylko wydłuża okres pylenia, ale także ułatwia rozprzestrzenianie się obcych roślin alergennych (np. ambrozji sprowadzonej ze Stanów Zjednoczonych).
Psychika
Astma i choroby atopowe mogą nasilać się w przypadku stresu rodzinnego i zawodowego, a także pod wpływem obciążeń psychicznych, takich jak gniew i lęki.
Bakterie
Mikroorganizmy występujące w naszych jelitach, płucach i na skórze pozostają w złożonej interakcji z naszym układem odpornościowym. Zaburzenie tej równowagi może prowadzić do nieprawidłowej regulacji odpowiedzi immunologicznej, a tym samym do alergii.
Szpecą skórę, łaskoczą w nosie lub drażnią oczy: alergie mogą mieć różny charakter i nasilenie. U niektórych osób objawy są łagodne lub ledwo zauważalne, podczas gdy inne reagują gwałtownie i mają ograniczoną zdolność do codziennego funkcjonowania. Do typowych objawów alergii należą:
Alergie można podzielić według różnych kryteriów: według reakcji immunologicznej, jaką wywołują w organizmie (typ I, II, III lub IV), lub według sposobu, w jaki alergeny dostają się do organizmu (ukąszenie owada, spożycie pokarmu, wdychanie lub kontakt ze skórą). Do najważniejszych alergii należą:
Alergia i nietolerancja są często mylone w języku potocznym. Trzeba przyznać, że objawy obu schorzeń mogą być podobne. Zarówno alergia pokarmowa, jak i nietolerancja laktozy, fruktozy oraz nietolerancja histaminy mogą powodować dolegliwości trawienne, złe samopoczucie lub reakcje skórne.
W przypadku alergii pokarmowej zawsze jednak bierze udział układ odpornościowy, który błędnie klasyfikuje określone składniki żywności (alergeny) jako zagrożenie. Gdy alergen dostanie się do organizmu wraz z pożywieniem, układ odpornościowy uruchamia reakcje zapalne i alergiczne w celu zwalczenia obcej substancji. Często wystarczy minimalna ilość substancji drażniącej, aby wywołać objawy alergii.
W przypadku nietolerancji pokarmowej układ odpornościowy nie bierze udziału w reakcji. Czynnikami wywołującymi są inne czynniki, np. niedobór enzymu. W przeciwieństwie do alergii, osoby z nietolerancjami pokarmowymi zazwyczaj nie muszą całkowicie unikać substancji drażniących, przy czym próg tolerancji jest indywidualny.
Mikroelementy i substancje roślinne mogą w łagodny sposób pomóc osobom cierpiącym w opanowaniu nieprzyjemnych reakcji oraz odzyskaniu jakości życia i dobrego samopoczucia.
Olej ten jest znany i lubiany od czasów starożytnych jako środek domowy. Również w naszych szerokościach geograficznych „złoto faraonów” stosuje się w przypadku alergii, katy siennej i atopowego wyprysku. Badania potwierdziły, że osoby cierpiące na alergie odczuwają ulgę po spożyciu oleju z czarnuszki.
Wyciąg z korzenia tej rośliny jest od dawna ceniony w Chinach, skąd pochodzi, jako środek wspomagający układ odpornościowy. Obecnie badania wskazują, że suplementacja astragalusem może pomóc naszemu układowi odpornościowemu w szybszym reagowaniu na potencjalne czynniki drażniące.
W dziedzinie profilaktyki alergii obiecujący potencjał mają przede wszystkim probiotyki: metaanaliza wykazała, że podawanie szczepów bakterii probiotycznych we wczesnym dzieciństwie ma pozytywny wpływ na rozwój alergii u dzieci.
Pomocne może być również oczyszczenie jelit za pomocą przyjaznych dla jelit mikroelementów – L-glutaminy, cynku, kwasu pantotenowego – oraz substancji roślinnych – wyciągu z rumianku i zielonej herbaty.
Ogólnie rzecz biorąc, dokładna diagnoza i porada lekarza są niezbędne.
Literatura dostępna u autora.
W niektórych przypadkach alergie mogą ustąpić samoistnie – zwłaszcza u kobiet wahania hormonalne często wpływają na intensywność objawów alergii.
Niedobór witamin może wpływać na funkcjonowanie naszego układu odpornościowego. Badania wskazują, że niedobór witamin A, D i E może odgrywać rolę w powstawaniu alergii.
