Niedobór żelaza jest najczęstszą chorobą niedoborową na świecie. Cierpi na nią około jedna trzecia światowej populacji. Niedobór żelaza występuje, gdy spożycie żelaza z pożywieniem jest niewystarczające lub gdy organizm traci więcej żelaza niż wchłania. Typowe objawy to zmęczenie, ogólne osłabienie lub bladość.
W przypadku niedoboru żelaza we krwi jest go zbyt mało , co wpływa na nasz organizm na różne sposoby. Po pierwsze, organizm opróżnia swoje zapasy żelaza. Dopiero po wyczerpaniu tych zapasów rozwija się anemia, ponieważ nie powstaje wystarczająca ilość hemoglobiny, a ostatecznie niewystarczająca ilość czerwonych krwinek. Podczas gdy hematopoeza jest jedną z ostatnich funkcji organizmu, która cierpi z powodu niedoboru żelaza ze względu na jej kluczową rolę, niezliczone inne funkcje organizmu zależne od żelaza już wcześniej cierpią. Niedobór żelaza bez anemii jest zatem znacznie bardziej powszechny w krajach zachodnich niż niedobór żelaza z anemią (niedokrwistość z niedoboru żelaza) - która dotyka do 20% populacji.
Niedobór żelaza występuje, gdy przyjmujemy mniej żelaza niż zużywamy lub tracimy. Może to być spowodowane niskim spożyciem żelaza w diecie, zmniejszonym wchłanianiem żelaza w jelicie cienkim, zwiększonym zapotrzebowaniem na żelazo (np. ciąża, sport) lub zwiększoną utratą żelaza z powodu krwawienia (np. obfite krwawienie miesiączkowe, wrzody żołądka). Należy liczyć się z utratą około 0,5 mg żelaza na 1 ml krwi.
Żelazo jest uważane za minerał dla kobiet. Nic dziwnego, ponieważ kobiety potrzebują więcej żelaza niż mężczyźni przez około połowę swojego życia - od okresu dojrzewania do menopauzy - z powodu menstruacji. Badanie BIOGENA Good Health Study* wykazało dramatycznie, że nie każdej kobiecie udaje się uzyskać wystarczającą ilość tego pierwiastka śladowego. Na przykład, 37,7% kobiet biorących udział w badaniu cierpiało na niedobór żelaza (ferrytyna 30 ng/ml). Dla porównania, tylko 5,8% mężczyzn miało niedobór żelaza.
Z zaróżowionymi policzkami i pełen energii przez całe życie? To w zasadzie możliwe bez mięsa. Jednak osoby jedzące na bazie roślin często mają trudności z uzyskaniem wystarczającej ilości żelaza. Potwierdza to również austriackie badanie BIOGENA Good Health Study*, które wykazało największy niedobór w grupie wegan i wegetarian. Podczas gdy 43,6% osób stosujących dietę mieszaną i 25,6% fleksitarian miało optymalną podaż żelaza, tylko 5,6% wegetarian i 3,8% wegan znajdowało się w optymalnym zakresie. Tymczasem ponad połowa wegan (53,8%) i nieco mniej niż połowa wegetarian (47,2%) miała niedobór żelaza (ferrytyna 30 ng/ml).
Poziom energii w granicach 0? Śnieżnobiała cera? Lodowate dłonie? To prawdopodobnie klasyczny obraz osoby z niedoborem żelaza. Jednak niedobór żelaza ma wiele twarzy. Nawet we wczesnych stadiach może prowadzić do zmęczenia, zmniejszonej wydajności i wypadania włosów. Jeśli niedobór żelaza postępuje dalej (etap 2), mogą pojawić się niezliczone inne objawy. Mogą one obejmować suchość skóry, spierzchnięte usta, podatność na infekcje, wrażliwość na zimno lub problemy z koncentracją. W stadium 3 zapasy żelaza są tak wyczerpane, że dochodzi również do poważnych zaburzeń w hematopoezy. Zmniejsza się nie tylko liczba czerwonych krwinek (= erytrocytów), ale także zawartość w nich hemoglobiny. Poważnie zaawansowany niedobór żelaza objawia się teraz klasycznymi objawami niedokrwistości z niedoboru żelaza - w tym bladą skórą, bólami głowy, zawrotami głowy oraz spadkiem sprawności fizycznej i umysłowej.
Objawy neurologiczne:
|
Skóra, włosy i paznokcie:
|
Psychika:
|
Układ mięśniowo-szkieletowy:
|
Odżywianie:
Obrona immunologiczna:
|
Układ krążenia i płuca:
|
Każdy, kto podejrzewa, że cierpi na niedobór żelaza, może uzyskać wyjaśnienie w trakcie laboratoryjnego diagnostycznego badania krwi. Na co jednak należy zwrócić uwagę?
Żelazo: Wartości prawidłowe i odchylenia |
|||
|
|
Niedobór |
Wartości prawidłowe |
Nadmiar |
|
Ferrityna (ng/ml) |
30 |
30-300 |
> 1000 |
|
Transferryna (mg/dl) |
> 400 |
200 – 400 |
< 200 |
|
Nasycenie transferryny (%) |
16 |
16-45 |
> 45 |
Każdy, kto cierpi na niedobór żelaza, powinien zwrócić się o pomoc do osoby posiadającej specjalistyczną wiedzę w celu znalezienia przyczyny. Zgodnie z mottem „Poznaj swojego wroga”, zdecydowanie korzystne jest, aby wiedzieć, czy niedobór żelaza jest spowodowany złą dietą, ciężkim okresem, zmniejszonym wchłanianiem żelaza - lub nawet kilkoma czynnikami jednocześnie. Oprócz diety bogatej w żelazo (patrz tabela „Wegańskie produkty spożywcze z zawartością żelaza”), wchłanianie żelaza można zwiększyć za pomocą suplementu żelaza.
Leczenie niedoboru żelaza lub nawet niedokrwistości z niedoboru żelaza trwa zwykle od kilku tygodni do miesięcy. W przypadku długotrwałego przyjmowania żelaza zaleca się regularne laboratoryjne analizy diagnostyczne w celu zapewnienia odpowiedniej dawki.
Dzienna dawka żelaza zalecana w przypadku niedoboru żelaza różni się w zależności od osoby. Pracownik służby zdrowia może ocenić aktualny stan danej osoby i dopasować do niego rozsądnie dawkowany suplement żelaza.
Osoby, które mają problemy z wysokimi dawkami preparatów soli żelaza, mogą również spróbować szczęścia z niskimi dawkami specjalnych ekstraktów roślinnych (takich jak w MoFerrin® 21). W końcu, gdy występuje niedobór żelaza, nasz organizm jest w stanie zwiększyć jego wykorzystanie w jelitach. Badania potwierdziły, że łagodne dawki ziołowych suplementów żelaza mogą również osiągnąć pożądany efekt i stanowić skuteczną i dobrze tolerowaną alternatywę dla zwykłych soli żelaza w dużych dawkach.
Na rynku dostępne są różne suplementy żelaza zwalczające jego niedobór. Od tabletek żelaza po kapsułki, granulki, różne formy płynne i wiele innych. Podczas gdy niektórzy preferują smaczny sok z żelazem, inni wolą przyjmować żelazo w postaci kapsułek - higieniczne, praktyczne i bez smaku. Ponieważ suplementy diety przyjmowane są zazwyczaj przez kilka tygodni, należy zadbać o to, by wybrane preparaty nie zawierały żadnych zbędnych dodatków. Suplementy diety, które wykorzystują specjalne ekstrakty roślinne (takie jak w MoFerrin® 21) jako źródło żelaza, są również uważane za szczególnie łagodne i dobrze tolerowane.
* O badaniu BIOGENA Good Health Study
Badanie BIOGENA Good Health Study, w którym wzięło udział 1377 uczestników, jest najbardziej kompleksowym badaniem dotyczącym mikroskładników odżywczych, zdrowia i dobrego samopoczucia w Europie. Celem tego zakrojonego na szeroką skalę badania było nakreślenie aktualnego obrazu stanu zdrowia i stanu odżywienia populacji austriackiej oraz udowodnienie, że lepsza podaż mikroelementów jest nagradzana lepszym samopoczuciem fizycznym i psychicznym.
Niedobór żelaza jest zazwyczaj łatwy do wyleczenia. Oprócz diety bogatej w żelazo, suplementy żelaza mogą uzupełnić jego poziom.
Niedobór żelaza upośledza funkcje organizmu zależne od żelaza. Podczas gdy hematopoeza nie jest jeszcze zaburzona na początku, zaawansowany „oczywisty” niedobór żelaza prowadzi do poważnych zaburzeń w hematopoezie.
Typowe objawy niedokrwistości z niedoboru żelaza (= anemii) to zmęczenie, bladość, zawroty głowy oraz spadek sprawności fizycznej i umysłowej. Objawy inne niż niedokrwistość występują częściej i wcześniej niż niedokrwistość z niedoboru żelaza, takie jak zmiany na skórze i paznokciach, wypadanie włosów, pieczenie języka lub podatność na infekcje.
Objawy wskazujące na niedobór żelaza (np. zmęczenie, problemy z koncentracją, spadek wydajności) mogą również wynikać z niedoborów innych składników odżywczych lub chorób. Diagnostyka laboratoryjna jest zatem niezbędna do wykrycia niedoboru żelaza.
Połączenie pokarmów bogatych w żelazo z tak zwanymi „wzmacniaczami żelaza” może poprawić wchłanianie żelaza w organizmie. Pokarmy zawierające witaminę C, witaminę A, kwasy owocowe, kwasy mlekowe lub aminokwasy zawierające siarkę działają jak wzmacniacze żelaza.
