„Od teraz koniec ze śniadaniowymi jajkami, masłem i tortami z kremem”. W pewnym wieku podwyższony poziom cholesterolu staje się popularnym tematem rozmów przy stole. Wielu nie wie jednak, że ta substancja podobna do tłuszczu nie jest wcale taka zła, a wręcz niezbędna dla naszego organizmu. Ale kiedy cholesterol staje się problemem? I jak to jest z tymi dwoma rodzajami cholesterolu – „dobrym” i „złym”? Wyjaśniamy.
Słowo „cholesterol” pochodzi z języka greckiego i oznacza „żółć” (gr. chole) oraz „stały” (gr. stereos). Cholesterol – mało który składnik pożywienia ma tak złą reputację jak ta substancja podobna do tłuszczu. Jednak cholesterol sam w sobie nie jest zły, a wręcz niezbędny dla naszego organizmu. Jako niezbędny składnik błon komórkowych, cholesterol jest niezbędny dla naszego organizmu, zapewnia komórkom stabilność i służy jako „śluza” do przyjmowania i wydalania substancji. Cholesterol służy również jako prekursor niektórych hormonów, bierze udział w produkcji kwasów żółciowych i jest niezbędny do wytwarzania witaminy D w organizmie.
Kiedy poziom cholesterolu wzrasta po osiągnięciu pewnego wieku, osoby dotknięte tym problemem często postanawiają wyeliminować produkty bogate w cholesterol ze swojej diety. Najnowsze badania naukowe pokazują jednak, że cholesterol zawarty w pożywieniu ma jedynie ograniczony wpływ na poziom cholesterolu w organizmie. Większość cholesterolu nie jest bowiem pobierana z pożywienia, ale wytwarzana przez sam organizm. Jest on transportowany we krwi przez tzw. lipoproteiny, w szczególności lipoproteiny o niskiej gęstości (LDL) i lipoproteiny o wysokiej gęstości (HDL).
Naturalnym zadaniem LDL jest transport cholesterolu z wątroby do obwodowych części ciała. Podwyższony poziom LDL jest uważany za szkodliwy dla zdrowia, ponieważ wiąże się z wyższym ryzykiem wystąpienia chorób naczyniowych (miażdżycy). Z tego powodu LDL jest często nazywany „złym” cholesterolem.
Z kolei HDL, ze względu na swoje działanie ochronne na naczynia krwionośne, jest uważany za „dobrego glinę” w tej historii. Lipoproteina ta transportuje cholesterol z komórek organizmu do wątroby, gdzie może zostać rozłożony. Ponadto HDL ma zdolność do ponownego uwalniania cholesterolu, który już przywarł do ścian naczyń krwionośnych, i transportowania go do wątroby.
Podczas gdy wszyscy mówią o HDL i LDL, rzadko słyszy się o lipoproteinach o bardzo niskiej gęstości (VLDL). VLDL służą przede wszystkim do transportu trójglicerydów (większość tłuszczów spożywczych) i podczas swojej podróży przez organizm mogą stopniowo przekształcać się w LDL poprzez oddzielanie tych tłuszczów. VLDL są rzadko oznaczane, jednak wysokie ich wartości mają negatywny wpływ na zdrowie naszych naczyń krwionośnych.
Cholesterol jest dla nas niezbędny, ale jego nadmiar może obciążać serce i naczynia krwionośne. Do tej pory cholesterol dzielono na dwa rodzaje: cholesterol LDL był uznawany za zły, a cholesterol HDL za dobry. Nowe badania podważyły jednak ten pogląd i wykazały, że zbyt duża ilość tego dobrego składnika prawdopodobnie nie jest taka dobra. Trzeba jeszcze poczekać na wyniki dalszych badań. Niemniej jednak, podobnie jak w wielu innych aspektach życia, wydaje się, że najważniejsza jest równowaga i zdrowy kompromis.
Wraz z wiekiem poziom cholesterolu zazwyczaj wzrasta. Aby kontrolować metabolizm cholesterolu, należy rutynowo badać jego poziom podczas corocznych badań profilaktycznych.
Oprócz cholesterolu całkowitego decydujące znaczenie mają również wartości cholesterolu LDL i HDL oraz trójglicerydów. W zależności od indywidualnego stanu wyjściowego (= kategoria ryzyka) istnieją różne zakresy docelowe dla poziomu cholesterolu LDL i cholesterolu całkowitego. Należy dążyć do osiągnięcia tych wartości w ramach profilaktyki sercowo-naczyniowej. Indywidualna kategoria ryzyka zależy między innymi od wieku, płci, palenia tytoniu oraz różnych chorób współistniejących. Więcej informacji na temat grup ryzyka można znaleźć w austriackim konsensusie lipidowym (2016).
Kategoria ryzyka |
Wartość docelowa dla poziomu cholesterolu LDL |
Wartość docelowa dla całkowitego poziomu cholesterolu bez cholesterolu HDL* |
| bardzo wysokie | < 70 mg/dl | < 100 mg/dl |
| wysokie | < 100 mg/dl | < 130 mg/dl |
| umiarkowane | < 130 mg/dl | < 160 mg/dl |
| niskie | < 160 mg/dl | < 190/dl |
Źródło: Austriacki konsensus lipidowy (2016)
* Wartość tę należy zastosować, gdy poziom trójglicerydów przekracza 200 mg/dl.
Kiedy poziom cholesterolu wzrasta po osiągnięciu pewnego wieku, osoby dotknięte tym problemem często eliminują z diety produkty bogate w cholesterol. Jednak dzięki najnowszym odkryciom naukowym wiadomo obecnie, że cholesterol zawarty w pożywieniu ma jedynie ograniczony wpływ na poziom cholesterolu we krwi. Większość cholesterolu nie jest bowiem pobierana z pożywienia, lecz wytwarzana przez sam organizm.
Znaczący wpływ na poziom cholesterolu ma jakość tłuszczów spożywczych: należy ograniczyć spożycie nasyconych tłuszczów zwierzęcych i zwiększyć spożycie produktów zawierających nienasycone kwasy tłuszczowe – oleje roślinne bogate w kwasy omega-3, algi, ryby, oliwa z oliwek bogata w kwasy omega-9.
Alkohol, fast foody, wypieki, potrawy smażone w głębokim tłuszczu, bogate w niezdrowe kwasy tłuszczowe trans, a także produkty z białej mąki i o wysokiej zawartości cukru mają wpływ na poziom cholesterolu i należy je znacznie ograniczyć lub najlepiej unikać. Natomiast dieta bogata w owoce i warzywa, dostarczająca dużo błonnika, powinna stać się podstawą odżywiania.
Szczególnie korzystna dla poziomu cholesterolu jest zbilansowana dieta oparta na produktach roślinnych. Świeże owoce, warzywa i sałatki oraz dobre tłuszcze zawarte w rybach, orzechach i nasionach powinny być obowiązkowym elementem jadłospisu. Produkty pełnoziarniste i wysokiej jakości źródła białka, takie jak rośliny strączkowe i chude mięso, uzupełniają dietę przyjazną dla poziomu tłuszczów we krwi. W przypadku obciążenia genetycznego sama zmiana diety zazwyczaj nie wystarcza do obniżenia poziomu cholesterolu. Niemniej jednak również w takim przypadku należy wybrać dietę i styl życia sprzyjający obniżeniu poziomu tłuszczów we krwi.
Cukier należy spożywać rzadko i z umiarem, a w przypadku sera obowiązuje zasada: im mniej tłuszczu, tym lepiej. Do serów o niskiej zawartości tłuszczu należą sery harzer lub twarogi ziarniste (twaróg wiejski). Jeśli chodzi o ryby, można spożywać te tłuste. Sardynki, makrele, śledzie, łosoś lub tuńczyk mogą pojawiać się w jadłospisie raz lub dwa razy w tygodniu i dostarczają dużej ilości kwasów tłuszczowych omega-3.
Regularna aktywność fizyczna jest również ważnym krokiem w kierunku naturalnego obniżenia poziomu cholesterolu – zwłaszcza jeśli towarzyszy jej utrata zbędnych kilogramów. Redukcja nadwagi jest bowiem jedną z najskuteczniejszych metod obniżania poziomu cholesterolu.
Osoby, które codziennie się ruszają i kilka razy w tygodniu uprawiają sport wytrzymałościowy, mogą spowolnić starzenie się naczyń krwionośnych, pozytywnie wpłynąć na ciśnienie krwi i tętno oraz nieco obniżyć poziom cholesterolu bez stosowania leków.
Palenie nie tylko uszkadza ściany naczyń krwionośnych i zwęża tętnice, ale jest również związane z niższym poziomem HDL („dobrego” cholesterolu) i wyższym poziomem LDL („złego” cholesterolu).
Osoby, które chcą dodatkowo wpłynąć na poziom cholesterolu, mogą również skorzystać z niektórych substancji naturalnych i składników odżywczych. Na przykład monakolina K (zawarta w czerwonym ryżu), kwas alfa-linolenowy i fitosterole pomagają utrzymać poziom cholesterolu pod kontrolą.
Dzienne spożycie 2 g kwasu alfa-linolenowego (np. w oleju lnianym i oleju z siemienia lnianego) oraz co najmniej 0,8 g fitosteroli (np. w nasionach oleistych, soi, zbożach, orzechach) wspomaga utrzymanie prawidłowego poziomu cholesterolu we krwi.
PRODUKT POLECANY
Czy znasz już Biogena MiraCHOL® 3.0 Gold i FiboCHOL®? Oba te doskonałe preparaty skutecznie działają na prawidłowy poziom cholesterolu.
„Człowiek jest tak stary, jak jego naczynia krwionośne” – mawiał niegdyś niemiecki internista i specjalista chorób naczyniowych prof. Gotthard Schettler, podkreślając tym samym znaczenie wczesnej pielęgnacji układu naczyniowego. Oprócz zbilansowanej diety opartej na produktach roślinnych, szczególnie w dzisiejszych czasach, mikroelementy i specjalne substancje roślinne mogą mieć korzystny wpływ na nasz układ sercowo-naczyniowy: podczas gdy 2 g kwasu alfa-linolenowego (ALA) dziennie pomaga utrzymać prawidłowy poziom cholesterolu, witamina B1 przyczynia się do prawidłowego funkcjonowania serca.
Również rośliny mają wiele do zaoferowania: ekstrakt z kory sosny chroni ściany naczyń krwionośnych i wspomaga krążenie krwi, a 150 mg rozpuszczalnego w wodzie koncentratu pomidorowego WSTC II zawartego w Fruitflow® wspomaga prawidłową agregację płytek krwi i przyczynia się do zdrowego przepływu krwi.
