Witamina C, znana również jako kwas askorbinowy, jest niezbędną witaminą, która odgrywa kluczową rolę dla naszego zdrowia. Wspomaga układ odpornościowy, przyspiesza gojenie się ran, chroni przed wolnymi rodnikami i jest niezbędna do tworzenia kolagenu, który jest ważny dla skóry, kości i naczyń krwionośnych. Jednak pomimo swojego znaczenia, niedobór witaminy C jest często niedoceniany. W tym wpisie na blogu chcielibyśmy zwiększyć świadomość na temat tego ważnego zagadnienia. Omówimy przyczyny, które mogą prowadzić do niedoboru, typowe objawy wskazujące na jego występowanie, a także możliwe konsekwencje zdrowotne długotrwałego niedoboru. Ponadto podamy praktyczne wskazówki dotyczące leczenia i zapobiegania niedoborowi witaminy C, abyście mogli optymalnie zadbać o swoje zdrowie.
Niedobór witaminy C może być spowodowany różnymi czynnikami i sytuacjami życiowymi, które prowadzą do niewystarczającego spożycia lub zwiększonego zapotrzebowania. Jedną z najczęstszych przyczyn jest niezbilansowana dieta, zwłaszcza brak świeżych owoców i warzyw, które są naturalnym źródłem witaminy C. Ponadto istnieją pewne okoliczności życiowe, które zwiększają zapotrzebowanie na witaminę C, a tym samym zwiększają ryzyko jej niedoboru. Należą do nich:
Osoby znajdujące się w takich sytuacjach życiowych powinny szczególnie dbać o odpowiednią podaż witaminy C, czy to poprzez dietę bogatą w witaminy, czy w razie potrzeby poprzez suplementy diety, aby zapobiec jej niedoborom.
Niedobór witaminy C może objawiać się wieloma symptomami. Do najwcześniejszych objawów należą zmęczenie, osłabienie i drażliwość, ponieważ witamina C odgrywa ważną rolę w metabolizmie energetycznym. Innym częstym objawem są częste infekcje i zwiększona podatność na przeziębienia, ponieważ osłabia się układ odpornościowy. Pojawiają się zmiany skórne, takie jak szorstka, sucha skóra i wolno gojące się rany, ponieważ witamina C jest niezbędna do produkcji kolagenu, który jest niezbędny dla zdrowia skóry i gojenia się ran. Krwawienie z dziąseł i zapalenie dziąseł mogą być również oznakami niedoboru.
W zaawansowanych przypadkach może dojść do szkorbutu, ciężkiej choroby charakteryzującej się objawami takimi jak silny ból stawów, krwawienia, utrata zębów i anemia. Długotrwały niedobór witaminy C może zwiększać ryzyko wystąpienia chorób przewlekłych, takich jak choroby układu krążenia i niektóre nowotwory. Dlatego tak ważne jest dbanie o odpowiednią podaż witaminy C, aby uniknąć tych konsekwencji zdrowotnych.
Diagnoza niedoboru witaminy C jest zazwyczaj stawiana na podstawie połączenia wywiadu, badania klinicznego i badań laboratoryjnych. Najpierw lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad, podczas którego omawiane są nawyki żywieniowe, styl życia i ewentualne czynniki ryzyka, takie jak palenie tytoniu, choroby przewlekłe lub niedawno przeprowadzone operacje. W przypadku podejrzenia niedoboru przeprowadza się badanie fizykalne w celu zidentyfikowania typowych objawów, takich jak zmiany skórne, krwawienie z dziąseł lub zaburzenia gojenia się ran. Aby potwierdzić diagnozę, można wykonać badanie krwi, w którym mierzy się stężenie kwasu askorbinowego w osoczu.
Wczesna diagnoza ma kluczowe znaczenie dla podjęcia odpowiednich działań w celu uzupełnienia niedoboru i uniknięcia poważnych konsekwencji zdrowotnych.
Aby zapobiec niedoborom witaminy C, kluczowe znaczenie ma zbilansowana dieta zawierająca wystarczającą ilość świeżych owoców i warzyw. Codzienne spożywanie produktów bogatych w witaminę C, takich jak owoce cytrusowe (pomarańcze, cytryny, grejpfruty), jagody, kiwi oraz warzywa, np. papryka, brokuły i warzywa liściaste, może zapewnić organizmowi odpowiednią podaż tej niezbędnej witaminy. W sytuacjach zwiększonego zapotrzebowania może być konieczne zwiększenie spożycia. W takich przypadkach suplementy diety mogą być sensownym uzupełnieniem.
W przypadku już istniejącego niedoboru witaminy C lekarz zazwyczaj zaleci wyższą dawkę witaminy C, podawaną w postaci suplementów diety lub, w ciężkich przypadkach, dożylnie. Dzięki połączeniu diety bogatej w witaminy i ukierunkowanych suplementów można skutecznie zapobiegać niedoborom lub je leczyć.
Suplementy witaminy C oferują wiele opcji, które różnią się formą podania, dawkowaniem i źródłem witaminy. Delikatnym sposobem na uzupełnienie witaminy C są ekstrakty roślinne, takie jak ekstrakt z aceroli, które są naturalnym źródłem tej witaminy. Dla osób z wrażliwym układem pokarmowym bardziej odpowiednie są buforowane formy witaminy C, ponieważ są one mniej obciążające niż czysty kwas askorbinowy. Przykładami takich buforowanych związków są askorbinian sodu i wapnia. Specjalny surowiec o nazwie Ester-C® łączy buforowaną witaminę C z L-treonianem, produktem przemiany witaminy C, który zwiększa jej biodostępność i zapewnia dłuższe pozostawanie witaminy w komórkach odpornościowych.
Na szczególną uwagę zasługuje liposomalna witamina C, uważana obecnie za najbardziej zaawansowaną formę. Witamina C rozpuszczalna w wodzie jest pakowana w maleńkie pęcherzyki, których błony składają się z fosfolipidów. Taka struktura znacznie poprawia wchłanianie i dostępność witaminy w organizmie.
Dzięki tym różnorodnym opcjom można lepiej uwzględnić indywidualne potrzeby i wrażliwość, zapewniając optymalne zaopatrzenie w witaminę C.
Liposomalna witamina C charakteryzuje się wyjątkową biodostępnością, przewyższającą tradycyjne formy witaminy C. Ta innowacyjna forma podania zawiera witaminę C zamknięta w maleńkich cząsteczkach lipidowych, tzw. liposomach. Liposomy chronią witaminę przed rozkładem w przewodzie pokarmowym i znacznie poprawiają jej wchłanianie przez organizm. Badania pokazują, że liposomalna witamina C osiąga nawet 2,4-krotnie wyższe stężenie we krwi w porównaniu z tradycyjnym kwasem askorbinowym. Pozwala to nie tylko na bardziej efektywne wchłanianie, ale także zapewnia dłuższe utrzymywanie się witaminy w organizmie. Szczególnie w okresach zwiększonego obciążenia, np. podczas infekcji lub silnego stresu, liposomalna witamina C ma tę zaletę, że szybko osiąga wysoki poziom witaminy C we krwi, optymalnie wspierając układ odpornościowy. Ta forma podania łączy więc skuteczną ochronę i zwiększoną skuteczność, co sprawia, że jest preferowanym wyborem wielu użytkowników.
Niemieckie Towarzystwo Żywieniowe (DGE) zaleca dzienne przyjmowanie około 110 miligramów witaminy C dla dorosłych mężczyzn i 95 miligramów witaminy C dla dorosłych kobiet. Zalecana ilość może się różnić w zależności od płci, warunków środowiskowych, obciążenia fizycznego i psychicznego oraz ewentualnych chorób.
Tak, zapotrzebowanie na witaminę C można zazwyczaj bez problemu pokryć poprzez dietę, o ile jest ona zbilansowana i urozmaicona. Dzięki codziennemu spożywaniu produktów bogatych w witaminy, takich jak świeże owoce i warzywa, większość zdrowych osób jest w stanie pokryć swoje zapotrzebowanie na witaminę C. Zgodnie z zaleceniami Niemieckiego Towarzystwa Żywieniowego (DGE) zalecana dzienna dawka dla osób dorosłych wynosi około 100 miligramów dziennie, co można łatwo osiągnąć, spożywając na przykład dużą pomarańczę lub porcję papryki. Należy jednak pamiętać, że zapotrzebowanie na witaminę C może być zwiększone w niektórych sytuacjach życiowych, takich jak ciąża, karmienie piersią, intensywna aktywność fizyczna lub palenie tytoniu. W takich przypadkach należy zwrócić szczególną uwagę na spożywanie wystarczającej ilości produktów bogatych w witaminę C lub w razie potrzeby stosować suplementy diety, aby pokryć zwiększone zapotrzebowanie i zapobiec niedoborom.
Przedawkowanie witaminy C jest zasadniczo możliwe, jednak stosunkowo rzadkie i w większości przypadków niegroźne, ponieważ nadmiar witaminy C jest zazwyczaj wydalany z moczem.
Organizm może wchłonąć i wykorzystać tylko ograniczoną ilość witaminy C. Ostrożność w stosowaniu witaminy C powinny zachować wyłącznie osoby z zaburzeniami czynności nerek lub chorobami metabolicznymi. W takim przypadku należy skonsultować się z lekarzem. Ogólnie zaleca się, aby podczas przyjmowania preparatów witaminowych nie przekraczać zalecanej dziennej dawki produktu.
Literatura uzupełniająca:
Ang, A. et al. 2018. Vitamin C and immune cell function in inflammation and cancer. Biochem Soc Trans. 46(5):1147–59.
Burdurlu, H. S. et al. 2006. Degradation of vitamin C in citrus juice concentrates during storage. J Food Eng. 74(2):211–216.
Carr, A. C., Lykkesfeldt, J. 2021. Discrepancies in global vitamin C recommendations: a review of RDA criteria and underlying health perspectives. Crit Rev Food Sci Nutr. 61(5):742–755.
Carr, A. C., Maggini, S. 2017. Vitamin C and Immune Function. Nutrients. 9(11):1211.
Carr, A. C., McCall, C. 2017. The role of vitamin C in the treatment of pain: new insights. J Transl Med. 15(1):77. 15. Zollinger, P. E. et al. 2007. Can Vitamin C Prevent Complex Regional Pain Syndrome in Patients with Wrist Fractures? A Randomized, Controlled, Multicenter Dose-Response Study. J Bone Joint Surg Am. 89(7):1424–31.
Chambial, S. et al. 2013. Vitamin C in Disease Prevention and Cure: An Overview. Indian J Clin Biochem. 28(4):314–28.
Choi, K.M. et al. 2016. Comparative bioavailability of synthetic vitamin C and Nutra-C (calcium ascorbate) in Korean healthy volunteers. Anal Sci Technol. 29(4):162–9.
Colunga Biancatelli, R. M. L. et al. 2020. The antiviral properties of vitamin C. Expert Rev Anti Infect Ther. 18(2):99–101.
Costa Caritá, A. et al. 2020. Vitamin C: One compound, several uses. Advances for delivery, efficiency and stability. Nanomedicine. 24:102117.
Gopi, S., Balakrishnan, P. 2021. Evaluation and clinical comparison studies on liposomal and non-liposomal ascorbic acid (vitamin C) and their enhanced bioavailability. J Liposome Res. 31(4):356–364.
Łukawski, M. et al. 2020. New oral liposomal vitamin C formulation: properties and bioavailability. J Liposome Res. 30(3):227–234.
Lykkesfeldt, J., Tveden-Nyborg, P. 2019. The Pharmacokinetics of Vitamin C. Nutrients. 11(10):2412.
Mitmesser, S. H. et al. 2016. Determination of plasma and leukocyte vitamin C concentrations in a randomized, double-blind, placebo-controlled trial with Ester-C®. Springerplus. 5(1):1161.
Mousavi, S. et al. 2019. Immunomodulatory and antimicrobial effects of vitamin C. Eur J Microbiol Immunol. 9(3):73–9.
Paschalis, V. et al. 2016. Low vitamin C values are linked with decreased physical performance and increased oxidative stress: reversal by vitamin C supplementation. Eur J Nutr. 55(1):45–53
Plantinga, Y. et al. 2007. Supplementation With Vitamins C and E Improves Arterial Stiffness and Endothelial Function in Essential Hypertensive Patients. Am J Hypertens. 20(4):392–7.
Rekha, C. et al. 2012. Ascorbic Acid, Total Phenol Content and Antioxidant Activity of Fresh Juices of Four Ripe and Unripe Citrus Fruits. Chem Sci Trans. 1(2):303–10.
Rowe, S., Carr, A. C. 2020. Global Vitamin C Status and Prevalence of Deficiency: A Cause for Concern? Nutrients. 12(7):2008.
