Niezbędne pierwiastki śladowe w organizmie człowieka
- Chrom (Cr)
- Kobalt (Co)
- Żelazo (Fe)
- Jod (I)
- Miedź (Cu)
- Mangan (Mn)
- Molibden (Mo)
- Selen (Se)
- Krzem (Si)
- Cynk (Zn)
Te pierwiastki śladowe nazywane są niezbędnymi, ponieważ ich brak w organizmie może prowadzić do dysfunkcji organizmu.
Małe ilości - duża rola
Następujące pierwiastki śladowe są uważane za niezbędne. Jak sama nazwa wskazuje, potrzebujemy ich - nawet jeśli tylko w niewielkich ilościach - do funkcjonowania organizmu.
Jod
Niezbędny dla hormonów tarczycy: jako składnik hormonów tarczycy, jod pierwiastka śladowego odgrywa ważną rolę dla tarczycy jako "przycisk przyspieszenia". Poprzez hormony tarczycy, organ ten kontroluje różne funkcje organizmu. Hormony te nie tylko wpływają na obrót tlenem i energią w całym organizmie, ale także na metabolizm kilku hormonów i regulują bilans cieplny. Kontrolują również rozwój narządów, wzrost i metabolizm białka i tłuszczów. Ważnymi naturalnymi źródłami jodu w diecie są przede wszystkim ryby morskie i owoce morza. Szczególnie w czasie ciąży wzrasta zapotrzebowanie na pierwiastek śladowy, który jest niezbędny do rozwoju umysłowego nienarodzonego dziecka.
Mangan
Pierwiastek śladowy dla kości: Mangan jest niezbędnym pierwiastkiem śladowym, który występuje w organizmie tylko w bardzo małych ilościach w porównaniu z innymi niezbędnymi mikroelementami. Pomimo niewielkiego występowania w organizmie, mangan odgrywa ważną rolę w licznych procesach metabolicznych. Mangan, między innymi, jest potrzebny do utrzymania prawidłowego stanu kości i do wydajnego metabolizmu energetycznego. Ponadto jako składnik enzymu antyoksydacyjnego SOD (dysmutazy ponadtlenkowej), mangan przyczynia się do ochrony komórek przed uszkodzeniami oksydacyjnymi powodowanymi przez wolne rodniki. Mangan znajduje się zarówno w tkankach zwierzęcych, jak i roślinnych, jednak to te ostatnie są uznawane za bogate źródło manganu.
Chrom
Ważny pierwiastek śladowy w metabolizmie cukru: chrom jest niezbędnym pierwiastkiem śladowym, który odgrywa ważną rolę w metabolizmie cukru w organizmie. Po posiłku glukoza uzyskana z węglowodanów jest transportowana do komórek - do tego procesu niezbędna jest insulina. Jednak chrom również odgrywa aktywną rolę w tym procesie i w ten sposób przyczynia się do utrzymania prawidłowego poziomu cukru we krwi. Różne okoliczności mogą prowadzić do zwiększonego zapotrzebowania na ten pierwiastek śladowy. Chrom jest szczególnie ważny w typowej zachodniej diecie wysokowęglowodanowej, ponieważ odgrywa rolę w przyswajalności makroskładników odżywczych (np. węglowodanów i tłuszczów). Podwyższony wiek lub duże obciążenie sportowe mogą również zwiększyć dzienne zapotrzebowanie na ten pierwiastek. Znaczne ilości chromu znajdują się przede wszystkim w wątrobie cielęcej, drożdżach piwnych i kiełkach pszenicy, ale także w produktach pełnoziarnistych i mięsie. Z kolei owoce i wiele warzyw powszechnie uważa się za raczej ubogie w chrom.
Molibden
Ważne dla metabolizmu białek zawierających siarkę: molibden jest mało znanym pierwiastkiem śladowym, który bierze udział w naturalnym metabolizmie aminokwasów zawierających siarkę w organizmie człowieka. Ponieważ molibden nie może być wytwarzany przez sam organizm, jest to jeden z podstawowych pierwiastków śladowych, które muszą być dostarczane regularnie poprzez dietę. Pokarmy, które są szczególnie bogate w molibden to fasola, warzywa liściaste, orzechy i wątroba. Ponadto, picie wody mineralnej lub twardej wody z kranu może również przyczynić się do dziennej podaży molibdenu. Pokarmy szczególnie bogate w molibden to fasola, warzywa liściaste, orzechy i wątróbka. Dodatkowo picie wody mineralnej lub twardej wody z kranu może również przyczynić się do zwiększenia dziennej podaży molibdenu.
Selen
Selen został odkryty w 1818 r. przez szwedzkiego chemika Berzeliusa. Ze względu na swój srebrnoszary połysk został nazwany na cześć greckiej bogini księżyca Selene. Selen jest składnikiem wielu enzymów i białek. Selen odgrywa między innymi rolę w regulacji metabolizmu tarczycy, wspomaga utrzymanie prawidłowego stanu włosów i paznokci oraz – jako składnik sieci antyoksydacyjnej – przyczynia się do ochrony komórek przed agresywnymi cząsteczkami, tzw. wolnymi rodnikami. Selen znajduje się głównie w białkach, dlatego do pokarmów bogatych w selen należą mięso, ryby, podroby i orzechy. Szczególnie wysoką zawartość selenu mają orzechy brazylijskie, które dostarczają od 70 do 90 µg selenu na orzech.
Cynk
Cynk jest drugim po żelazie pierwiastkiem śladowym występującym w organizmie i jest potrzebny do wielu procesów biochemicznych. Cynk przyczynia się między innymi do utrzymania prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego i pomaga chronić komórki przed stresem oksydacyjnym. Ponadto cynk ma wpływ na wiele funkcji komórek: jest składnikiem wielu enzymów, pełni rolę regulacyjną w równowadze hormonalnej oraz jest składnikiem w syntezie białek czy budulca DNA. Ponadto bierze udział we wzroście i różnicowaniu się komórek. Dla ludzi szczególne znaczenie w dostarczaniu cynku mają produkty pochodzenia zwierzęcego. Po pierwsze, zawierają one zwykle wyższe stężenia cynku, a po drugie, biodostępność cynku ze źródeł zwierzęcych jest również wyższa. Roślinne źródła cynku to szpinak, owies, kiełki pszenicy i produkty pełnoziarniste.
Miedź
Miedź jest jednym z mniej znanych pierwiastków śladowych. Jest składnikiem licznych enzymów i bierze udział w wielu różnych procesach metabolicznych. Miedź odgrywa rolę na przykład w tworzeniu tkanki łącznej, w transporcie żelaza w organizmie lub w metabolizmie nerwów i energii. Przyczynia się również do prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego i odgrywa rolę w systemie ochrony antyoksydacyjnej organizmu. Przyjmowanie większych ilości cynku przez dłuższy okres czasu może mieć wpływ na poziom miedzi. Miedź i cynk konkurują o wchłanianie ich do organizmu. Dlatego przy długotrwałym przyjmowaniu cynku należy zadbać o wystarczające spożycie miedzi.
Żelazo
Po tlenie, krzemie i aluminium, żelazo jest czwartym najczęściej występującym pierwiastkiem na powierzchni Ziemi (około 5 %). W organizmie człowieka występuje w stężeniu od 50 do 60 mg na kg masy ciała, co odpowiada całkowitej ilości równoważnej 3,5 do 4 g żelaza u osoby o masie ciała 70 kg. Żelazo jest składnikiem czerwonych krwinek i jest potrzebne organizmowi do tworzenia krwi i transportu tlenu. Układ odpornościowy również zależy od wystarczającej ilości żelaza.
Żelazo jest z pewnością najbardziej znanym pierwiastkiem śladowym, ponieważ jego niedobór jest bardzo powszechny. Około 20 % kobiet w wieku rozrodczym ma niedobory tego pierwiastka. Dlatego tym ważniejsze i lepsze jest dokładne zagłębienie się w ten temat.
Istnieją również inne pierwiastki śladowe, które występują w organizmie, ale nie zostało wyjaśnione, czy są one niezbędne. Należą do nich arsen, nikiel, wanad i cyna.
Z kolei inne pierwiastki, takie jak magnez, wapń, sód, potas i fosfor, są potrzebne w organizmie w większych ilościach. Zwykle określa się je po prostu jako minerały, czasami także jako pierwiastki masowe. Różne oznaczenia opierają się więc po prostu na ilości, w jakiej organizm ludzki potrzebuje danego pierwiastka.
Analiza składników odżywczych
Aby dokładniej poznać własny stan mikroelementów lub własne zaopatrzenie w pierwiastki śladowe, niezbędne jest wykonanie badań laboratoryjnych. Mikroelementy można wykryć w organizmie za pomocą dwóch badań krwi. Z jednej strony można badać surowicę, z drugiej strony można też badać krew pełną.
Szczególnie u osób starszych, ten rodzaj analizy składników odżywczych często znajduje braki w zakresie pierwiastków śladowych, jak dowiadujemy się w filmie.
Po przeprowadzeniu analizy laboratoryjnej, w rozmowie z lekarzem dowiesz się więcej o swoich wartościach w krwi oraz o tym, czy w którymś obszarze występuje niedostateczna podaż.
